Yaşlı hakları için sözleşme şart

Salih KAPLAN

ANKARA (Anayurt) - Yerel İzleme, Araştırma ve Uygulamalar Derneğinin (YERELİZ) hazırladığı Yaşlı Hakları Alanında Çalışan Sivil Toplum Örgütleri için Yerel Savunuculuk Rehberi’nde, yaşlı haklarının güvence altına alınabilmesi için uluslararası bir sözleşmenin gerekli olduğu dile getirildi.

YERELİZ, sivil toplum örgütlerinin yerel savunuculuk kapasitesini geliştirmek amacıyla hazırladığı Kapsayıcı Kentler için Savunuculuk Seti’nin altıncı rehberi olan Yaşlı Hakları Alanında Çalışan Sivil Toplum Örgütleri için Yerel Savunuculuk Rehberi yayımlandı. Yaşlı insanların haklarını özellikle ele alan ve hükümetler üzerinde yasal bağlayıcılığı olan kapsayıcı herhangi bir yasa bulunmadığı ve bu nedenle yaşlı haklarını temel alan sözleşmelerin uygulanmasının hükümetlerin kendi hak anlayışlarına kaldığı dile getirilen rehberde, Birleşmiş Milletlerin (BM) öncülüğünde uzmanlar tarafından hazırlanacak ve ülkelere bu konuda rehberlik edecek bir sözleşmenin oluşturulmasının elzem ve acil olduğu ifade edildi.

Yaşlılar ayrımcılığa ya da şiddete uğruyor, sağlık ve sosyal güvenlik hakkından mahrum kalıyor, çalışma hakları ellerinden alınıyor, mülkiyet ve miras haklarıyla ilgili sorunlar yaşıyor. Yaşlı haklarıyla ilgili bu sorunların hukukta yer alan normatif boşluklardan oluştuğu dile getirilen rehberde bakım hizmetleri standartları, ileri yaşlar için yasal planlamalar, zorunlu emeklilik yaşı, yasal ehliyet ve vesayet altındaki yaşlıların durumu, kadın ve erkekler için kanun önünde eşitlikler gibi hakları tanımlayan ve güvence altına alan adımların atılması gerektiği belirtildi.

Dünya nüfusunun hızla yaşlanmasıyla yaş ayrımcılığının daha belirgin bir sorun haline geleceğine dikkat çekilen rehberde sağlık ve ekonomi alandaki pek çok hizmetin özel işletmeler veya STK’lar tarafından üstlenildiği hatırlatılarak, yaşlılara yönelik hizmetler için standartların oluşturulmasının devletler üzerinde de yasal bağlayıcılığı olan sözleşmeler ile mümkün olacağı dile getirildi.

SÖZLEŞME NE GETİRECEK?

Rehberde, yaşlı haklarını güvenceye alması için hazırlanması talep edilen sözleşmenin sağlayacağı faydalar ile ilgili olarak yaşlıların haklarının uluslararası yasalar ile güvence altına alınacağı ve sözleşmeyi onaylayan devletleri yaşlılara dair ayrımcı olmayan yasalar kabul etmek zorunda kalacağı belirtildi. Bu sayede yaşlı haklarıyla ilgili kamu bilincinin oluşması ve bu konudaki eğitimlerin temellerinin atılabilmesi sağlanacak, ülkelerin demografik değişimlerinin zorluklarına karşı hazırlıklı olmaları sağlanacak ve kuşaklararası dayanışma güçlendirilecek, yaşlıların onurlu bir yaşam sürmelerine ve yardıma muhtaç konumundan çıkarıp, bilgi, güç ve deneyime sahip bireyler hale gelmelerine olanak sağlanacak, yaşlı hakları ile ilgili azami standartlar ve hamleler netleşecek, devletlerin ve aktörlerin yaşlı haklarına dair görevleri görünür kılınacak.

Rehbere göre yaşlı haklarına dair bir sözleşmenin oluşturulması ile ayrıca devletlerin yaşlılara yönelik eylemleri için bir raporlama ve hesap verebilirlik mekanizması sağlanacak, politika oluşturmak konusunda alınacak kararlara dair rehberlik edecek bir çerçeve sunulmuş olacak, politikaların geliştirilmesinde kullanılmak üzere yaş bazlı ayrılmış verilerin toplanması teşvik edilecek, devletlerin kaynaklarını daha adil dağıtmaları sağlanacak ve sağlık personeli, hukuk personeli gibi yaşlılar ve sorunları ile direkt ilgilenen çalışanların gerekli eğitimleri almaları sağlanabilecek.