Türkiye stagflasyona sürükleniyor

Uğur DUYAN

ANKARA (Anayurt) - TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez'in katkılarıyla her ay hazırlanan; "Sanayinin Sorunları" bülteninin son sayısında, Türkiye'deki stagflasyon riskini konu aldı. TÜİK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Eurostat ve IMF verileri kullanılarak yapılan analizde, merkez ülkelerde yaşanan enflasyon ve uç veren durgunluk ile ikisinin bir arada görüldüğü stagflasyon riskine dikkat çekilerek, bunun Türkiye'ye olası etkileri araştırıldı.

Ekonomilerde durgunluk ve yüksek enflasyonun bir arada gerçekleşmesi olarak bilinen stagflasyon, 1970'li yıllarda OPEC üyesi ülkelerin petrol fiyatlarını yaklaşık 3 katına çıkarması sonucu gelişmiş ekonomilerde görüldü.

MERKEZ ÜLKELERDEN ÇEVRE ÜLKELERE UZANAN STAGFLASYON DALGASI

Raporda, dünya ekonomisinin merkezleri, ABD, Euro alanı, hatta Çin'de enflasyon alışılmadık bir artış içinde ve önlem almayı gerektirecek boyutlara doğru ilerlediği belirtilerek, enerji başta olmak üzere emtia fiyatlarınki Kovid-19 ortamının da yol açtığı fiyat artışlarının genelde sanayici fiyatlarını etkilediği ve merkez ülkelerdeki tüketici fiyatlarının da alışılmadık şekilde artışına yol açtığına değinildi.

Pandeminin ilk yılında yaşanan küresel küçülmenin merkez ülkelerde özellikle hizmet sektörlerinde kapanmalarla ağır daralmalar yaşadığına değinilen analizde; "Devletlerin eli açık davranıp büyük bütçe açıkları ve kamu borcu stokunun katlanmasını göze alarak uyguladıkları maliye politikalarının da etkisiyle 2021'de göreceli canlanmalar yaşandı. Bu canlanmanın getirdiği enflasyonist eğilimlerin kontrol altında tutulması için parasal sıkıştırma politikaları yine gündemde" ifadelerine yer verildi.

Yükselen enflasyon içinde stagflasyon belirtilerinin baş gösterdiğine yer verilen analizde; küresel ölçekte enflasyonun yükseldiği buna karşın ekonomide durgunluk günlerinin de yaşandığına hem tedarik hem talep sorularının üretimde düşüşlere yol açtığı değinildi.

"ENFLASYON YÜKSEK GÖRÜNMESİN DİYE VERGİ GELİRİNDEN VAZ GEÇİLİYOR"

Merkez ülkelerdeki stagflasyon riskinin Türkiye gibi çevre ülkeleri de yakından etkileyeceğine değinilen bültende şu ifadelere yer verildi:

Türkiye'de siyasi basiretsizliğin de katkısıyla kontrolden çıkan enflasyonu, bulunduğu basamaktan daha yukarı, yüzde 20'lerden yüzde 25-30'lara taşıyacak dinamikler canlı. Enflasyon yüksek görünmesin diye vergi gelirlerinden de vazgeçiliyor. Sadece ilk 9 ayda enflasyonun daha da yükselmemesi için vazgeçilen vergilerin 103 milyar TL'yi bulduğu bizzat Hazine Bakanlığı'nca açıklandı. Enflasyondaki yükseliş ve tahribat, siyasi bir dönüşüme, genel seçimlere kadar gündemde canlılığını koruyacak gibi görünüyor. Üretim ayağında ise hem ucuzlaştırılan 'yoksullaştırıcı' ihracatın hem de içeride öne çekilen harcamaların katkısıyla sanayide alışılmadık bir canlanma, yılın ilk 3 çeyreğinde yaşandı.

ÖNÜMÜZDEKİ YIL STAGFLASYONUN TÜRKİYE VERSİYONU YAŞANACAK

Analizde, ihracatta, birim ihraç fiyatlarının birim ithal fiyatlarının altında seyrediyor olması ve dış ticaret üstünden yoksullaşma yaşandığına yer verilirken; dış ticaret haddinin son 3 yılda birkaç ay dışında, hep 100'ün altında kaldığına da dikkat çekildi. Analizde, şu ifadelere yer verildi:

"Enflasyonun yanında cari denge sorunu ve döviz fiyatı artışlarına yol açan kalitesiz büyümenin alt gelir gruplarına iş ve aş yaratmayan kısırlığı, sürdürülebilme şansını daha da azaltıyor. Dolayısıyla kontrolden çıkmış bir enflasyonun yanında durgunluğa giren bir ekonomik konjonktür yılın sonlarına doğru kaçınılmaz görünüyor. Bu da stagflasyonun Türkiye versiyonunu yaşamak demek. Hem pahalılık hem işsizlik, özellikle alt sınıfların daha yakından hissedecekleri bir sorun yumağı olmaya aday."