Ankara’nın 5’inci başkentliği

Uğur DUYAN

ANKARA (Anayurt) - İlk olarak, M.Ö 3'üncü asırda Galatların bir kolu olan Tektosaglar başkentlik yapan Ankara'nın ikinci başkentlik dönemi, Tektosagların diğer iki Galat boyu olan Tolistobogii ve Trogmileri kontrolleri altına alması ile başlar ve Roma lejyonlarının Büyük Kelt Kralığını yani Galatya'yı yıkmasına kadar sürer.

Ankara'nın üçüncü başkentlik çağı ise M.S 1'inci asırda başlar. Roma İmparatorluğu'nun Anatolia eyaletine iki asır başkentlik eden Ankara, iki asır boyunca metropolis olarak adıyla anılır ki, bu kentin 100 bin nüfusa sahip olduğunu gösterir. Ankara kent tarihi üzerine araştırmalar yapan mimar ve şehir plancısı Akın Atauz'a göre, Ankara'da hiçbir zaman bu kadar büyük bir nüfusa ev sahipliği yapmış olamaz. Zira, kentin bu kadar büyük bir nüfusu idame ettirebilecek bir tarım potansiyeli yoktur. Erken devir Ankara tarihi üzerine çalışan Ali Vedat Oygür ise, Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırı ile Avrupa’daki yolların birleşme noktasında bulunan Ankara, stratejik konumu nedeniyle Roma egemenliği altında hızlı bir gelişme göstermiş ve doğudaki savaşlar sırasında imparatorlar ile ordularının dinlendikleri önemli bir askeri üs olduğuna dikkat çeker.

Tarihte, Selçuklu ve Osmanlı dönemleri de dahil, Galatya eyaletinin başkenti olan Ankyra (Ankara) hiçbir zaman Roma İmparatorluk dönemindeki (MS ilk iki yüz yıl) kadar görkemli bir kent olmamıştır.

Roma tarihçisi Musa Kadıoğlu ise Augustus'un Ankara'ya bu kadar önem vermesinin nedeni yolların kavşağında olmasından dolayı İmparatorluğun Doğu Politikası bakımından birinci derecede önemli olması ve Anadolu için İmparatorluk kült merkezi işlevine sahip olması olarak açıklar. Elbette bu davranışında, Augustus'un imparator olana dek eğitimini ve askerlikteki çıraklığını Anadolu’da geçirmesinin de etkisi olmuştur ancak Ankara'nın roma çağındaki önemi yalnız askeri olarak açıklanmaz. Pers ticaret yollarının üzerinde bulunan kent ekonomik hinterlanttı kültürel bir merkez olarak da varlığını sürdürmesine neden olmuştur. Bu özellikleri yüzünden imparator Perslere karşı bir sefere  çıktığında  Ankara'ya gelmiş ve burada konaklamış olması Ankara’nın o dönemdeki önemini göstermektedir.

O dönemde Ankara'nın harap olmasıyla sonuçlandığı öne sürülen olay ise; PalmyraKraliçesi Zenobia'nın bir Doğu İmparatorluğu kurmak  uğruna  Anadolu'yu  istilaya kalkışmasıdır.

Zaman içinde azalır, çoğalır ama hep önemlidir Ankara, Hititlerden Friglere, Lidyalılardan Perslere, İskender'den Bizans'a kadar pek çok uygarlığın izlerini taşıyan bu kent, Müslüman Araplarca fethedildikten sonra İslam hâkimiyeti ile tanışır. Selçukluların kenti fethiyle birlikte Ankara'yı Ankara yapan temel veçhe adeta bu kalenin surlarında vücut bulur kendine. Ankara, Ahilerin kenti olur; Ankara'yı Ahiler kendi kurdukları cumhuriyet ile 64 yıl yönetir.

Anadolu Moğollarca işgal edilirken direnen ilk kent yine Ankara'dır. Ankara'yı direniş kalbi yapanlar ise Ahilerdir. Osmanlı'nın kuruluş sürecindeki padişahlara en çok sadrazam çıkaran kentin Ankara olması da tesadüfi değildir. Zira yeniçeri ordusun temelini atan Sökmen ve Seymen geleneği Horasanlı erenler tarafından Ankara'ya taşınmıştı.

Osmanlı tarihçisi İlber Ortaylı, Ankara Sancağı 1354 yılında Ahiler'in Osmanlı Devleti'nin egemenliği altına girmesinin ardından kurulduğunu. Ankara Sancağı Anadolu Eyaleti'nin ilk merkez sancağı, 1841 yılında kurulan Ankara Eyaleti'nin ve 1867 yılında da Ankara Vilayeti'nin merkez sancağı olduğu belirterek, Ankara'nın Osmanlı açısından önemini ifade eder.

Tarih 16 Mart 1920'de İngilizler, Milli Mücadele'ye zarar vermek için İstanbul’u işgal etmiş, Meclis-i Mebusan'ı feshetmişti. Mustafa Kemal Atatürk, vakit kaybetmeden kararını verdi… Meclis, Ankara’da toplanacaktı. Çok değil, bir ay sonra 23 Nisan 1920’de Meclis toplandı. Ankara, artık hem milli iradenin hem de mücadelenin merkeziydi… Anadolu’nun umuduydu. Cumhuriyet’in ilanından 16 gün önce, 13 Ekim 1923’te de Dışişleri Bakanı İsmet İnönü’nün verdiği kanun teklifinin TBMM’de görüşülmesinin sonucunda başkent oldu…